Goed gaan op slechte content

Dit jaar was ‘Like en cancel’ het thema van de Week van de Mediawijsheid en ging het over het stimuleren van prosociaal gedrag online. In plaats van omstander te zijn als we a-sociaal gedrag zien op internet, zoals discriminatie of shaming, moeten we ‘upstander’ worden. We moeten elkaar aanspreken op dit soort gedrag. Uit onderzoek van Netwerk Mediawijsheid blijkt dat we dat nog te weinig doen.

Op zich is de oproep tot meer upstander gedrag natuurlijk goed. Als iemand openbaar wordt gekwetst, is het fijn als er ook openbaar steun wordt gegeven. Ook geef je aan dat de dergelijk gedrag niet de norm is. Echter is het paradoxale van upstandergedrag dat deze reacties ertoe kunnen leiden dat het oorspronkelijke bericht als belangrijk wordt gezien. Algoritmes laten haat-comments beter scoren dan positieve reacties. Negatieve content zorgt dus voor hogere engagement op sociale media platforms. ‘Hategagement’ heet dat ook wel. Op Videoland staat de documentarie ‘Please hate me‘ over zogenaamde ‘hatewatch’ celebrities die online-haat gebruiken om te groeien en hiermee flink geld verdienen.

Informatie van lage kwaliteit

Naast a-sociaal gedrag op sociale media, staat op andere plekken op het internet nog veel meer informatie van lage kwaliteit. Denk aan video’s met complottheorieën en websites met gekleurde of desinformatie. Digitale informatie waarbij mensen emoties als woede, angst en verontwaardiging voelen opkomen, kunnen we blijkbaar slecht weerstaan. Op LinkedIn las ik onlangs een post van Remco Pijpers, strategisch adviseur digitale geletterdheid bij Kennisnet, waarin hij refereerde aan een artikel van vier wetenschappers die ervoor pleiten dat ‘kritisch negeren’ een kerncompetentie moet zijn voor digitale burgers. Zo voorkom je dat je aandacht wordt gegijzeld door digitale informatie van lage kwaliteit. We hebben maar een beperkte capaciteit qua aandacht, dus laten we ervoor zorgen dat we deze aandacht zoveel mogelijk aan goede content geven.

Les in kritisch negeren

Pijpers pleit ervoor dat het kritisch negeren opgenomen moet worden in de 21st century skill ‘Digitale geletterdheid’. Dus dat kinderen op school leren om bewust bepaalde informatie links te laten liggen. Dat lijkt mij een waardevolle aanvulling op de huidige scope van digitale geletterdheid.

Het wordt nog wel een hele uitdaging, want zoals Sam Wineburg (één van vier bovengenoemde wetenschappers) al in een eerder artikel over kritisch negeren schreef: op school leer je juist om teksten kritisch en grondig te lezen voordat je een oordeel velt. Laat dit op het internet nou net níet de aangewezen strategie zijn. Voordat je je laat verleiden om helemaal in een website te duiken (en je aandacht te vergeven), kun je beter eerst de betrouwbaarheid van de website verifiëren. Daarvoor moet je ‘lateraal lezen’: je opent andere tabbladen en doet daar onderzoek naar je bron. Dit is ook hoe factcheckers te werk gaan. Uit een experiment dat Wineburg deed met studenten bleek dat slechts 2% van de studenten deze strategie hadden toegepast. De rest deed wat ze altijd hadden geleerd: ze bestudeerden de informatie en verantwoording van de site uitvoerig.

Kritisch negeren vraagt om een kritische houding. We moeten onderkennen dat wij mensen nou eenmaal ‘goed gaan’ op slechte content. Door hier alert op te zijn, kunnen we de controle terugkrijgen over een groot goed: onze aandacht.

Linda Vonhof | Partner Social Media Wijs